Vì sao người Nhật nói lời cảm ơn trước và sau bữa ăn?

Lời chúc trên bàn ăn của người Nhật không đơn thuần là cảm ơn, mà ẩn chứa bên trong đó là một ý nghĩa sâu xa.

Những người yêu thích văn hóa Nhật Bản thì hẳn nhiên sẽ cảm thấy quen thuộc với hai câu "Itadakimasu" và "Gochisousama deshita". Trước khi dùng bữa, người Nhật sẽ chắp tay lại và nói "Itadakimasu", và tương tự khi ăn xong, họ sẽ nói "Gochisousama deshita". Cả hai đều mang ý nghĩa là cảm ơn vì bữa ăn, nhưng đó không chỉ là phép lịch sự mà còn thể hiện lòng biết ơn sâu sắc đến thiên nhiên và những người đã mang đến cho họ bữa ăn. Vì sao lại có nét văn hóa này, hãy cùng Kilala tìm hiểu nhé!

Nhìn về quá khứ đầy khó khăn của Nhật Bản

Ngày nay, chúng ta nhìn thấy Nhật Bản là một cường quốc phát triển, giàu mạnh, nhưng khi xưa thì nơi đây lại là một vùng đất khô cằn, không thể trồng trọt. Vì là đất nước được tạo nên bởi bốn quần đảo, bao quanh bởi đại dương và 73% địa hình tự nhiên là núi, điều kiện để canh tác vô cùng khó khăn. Bên cạnh đó, vì nằm ở vị trí tiếp xúc của một số mảng kiến tạo nên điểm đặc trưng của khu vực này là động đất và núi lửa, gây ảnh hưởng lớn đến cuộc sống của người dân.

Trong quá khứ, Nhật Bản cũng đã trải qua hai mốc thời gian được xem là địa ngục. Đầu tiên là vào năm 1732, thời gian này miền Tây nước Nhật gánh chịu cảnh mưa lớn kéo dài gây ra lũ lụt, kèm theo đó là sự sinh sôi của các loại sâu bọ phá hoại cây trồng. Hậu quả là 12.000 người đã chết đói vì thiếu lương thực trầm trọng. Đến khoảng thời gian từ năm 1782 – 1788 tại vùng Tohoku, đất trồng bị tàn phá do dung nham và tro tàn núi lửa, không thể phục hồi trồng trọt. Cũng chính thời điểm ấy, mùa đông lạnh giá bao trùm cả khu vực, càng không phải là môi trường tốt để trồng bất cứ loại cây nào. Tại khu vực gần tỉnh Aomori ngày nay, hơn 30% dân số (100.000 người) đã chết vì đói. Đây được xem là nạn đói nghiêm trọng nhất trong thời kỳ đầu hiện đại ở Nhật Bản.

Chính vì quá khứ đau thương ấy, người Nhật ngày nay vẫn luôn tỏ lòng tôn kính, trân trọng và biết ơn đến những điều đã đem đến cho họ một bữa ăn no đủ, ngon lành. Tấm lòng ấy được biểu hiện thông qua lời cảm ơn trước và sau bữa ăn.

いただきます – Itadakimasu

Được sử dụng vào đầu bữa ăn, câu này dịch theo nghĩa đen là “Tôi rất cảm kích và sẽ khiêm nhường đón nhận bữa ăn này”. Khi nói "Itadakimasu", người Nhật cũng sẽ chắp tay vào nhau, đôi khi là kẹp thêm đôi đũa vào hai ngón cái để bày tỏ lòng thành kính.

Lời cảm ơn đầu bữa ăn này thứ nhất là dành đến cho những sinh mạng của động vật, thực vật hay bất cứ nguyên liệu nào đã ra đi để họ có thể có những món ăn đầy đủ dinh dưỡng. Thứ hai là gửi đến người đã làm ra món ăn, bao gồm các nông dân/ngư dân, người buôn bán, vận chuyển, đầu bếp, phục vụ,... Chỉ khi có những con người ấy thì những nguyên liệu tươi ngon mới có thể tạo thành một món ăn hoàn chỉnh. Và lời cảm ơn cuối cùng là dành cho người đã mời họ bữa ăn này – những người đã dành thời gian để cùng trải nghiệm bữa ăn quý giá cùng bạn thì đó là điều đáng trân trọng.

Về nguồn gốc của "Itadakimasu", động từ "頂く – itadaku" trong câu ban đầu được sử dụng như khiêm nhường ngữ cho động từ "ăn" (食べる - taberu) và "nhận" (もらう - morau) khi ăn lễ vật dâng lên thần linh hoặc khi nhận một vật gì đó từ những người có địa vị cao hơn. Trái với suy nghĩ thông thường rằng đây là một truyền thống lâu đời, trên thực tế, cả "Itadakimasu" và "Gochisousama deshita" đều chỉ được dùng với nghĩa cảm ơn trong bữa ăn từ khoảng 100 năm trở lại đây. Trong cuốn sách "日本人はいつから「いただきます」するようになったのか" (tạm dịch: Người Nhật bắt đầu nói "Itadakimasu" từ khi nào?), tác giả Daisuke Sasaka cho biết phong tục này chỉ bắt đầu lan rộng từ đầu thời Showa (1926 – 1989) và trở nên phổ biến sau Thế chiến II.

ごちそうさまでした – Gochisousama deshita

“Gochisousama deshita – ごちそうさまでした” hoặc rút gọn là “Gochisousama – ごちそうさま” được sử dụng sau khi kết thúc bữa ăn, có thể hiểu theo nghĩa là “Cảm ơn vì đã bận rộn chuẩn bị bữa ăn cho tôi”. "Gochisousama" nếu viết bằng Hán tự sẽ là "御馳走様". Trong đó, từ "馳走 – chisou" có nghĩa là "chiêu đãi", xuất phát từ nghĩa gốc là "chạy xung quanh". Ngày xưa chưa có tủ lạnh hay siêu thị như bây giờ nên khâu chuẩn bị nguyên liệu rất khó khăn, người nấu phải bỏ nhiều công sức, "chạy ngược chạy xuôi" để có được một bữa ăn tươm tất. Bởi vậy, theo quan niệm của người Nhật, không nói “Gochisousama” sau bữa ăn sẽ khiến bạn trông bất lịch sự hoặc thậm chí là vô ơn.

Dù chỉ là hai câu nói vô cùng đơn giản và ngắn gọn nhưng lại chứa đựng nhiều ý nghĩa phải không? Đặc biệt với những đứa trẻ Nhật, đây là cách mà cha mẹ dạy cho chúng về sự trân trọng và lòng biết ơn. Nhiều người cho rằng nét văn hóa truyền thống tốt đẹp này đã dần bị mai một do nhịp sống hối hả ngày nay và những bữa ăn gia đình cũng ít lại. Tuy nhiên nếu có thể, bạn hãy dành hai lời cảm ơn này trước và sau bữa ăn để bày tỏ sự biết ơn đến vạn vật nhé!

kilala.vn