Nhiều chuyên gia nhận định, đang có một cuộc dịch chuyển thú vị khi nhiều người trẻ chọn nông thôn làm nơi an cư, lạc nghiệp.

Kana Hashimoto, từng du học tại Canada và được kì vọng tương lai sẽ tiếp quản công việc của cha cô, giám đốc điều hành một công ty bảo hiểm toàn cầu. Tuy nhiên, Hashimoto lại quyết định rời bỏ vị trí mơ ước của bao người để làm bạn với ruộng lúa, cánh đồng. Và Hashimoto là một trong số nhiều người trẻ tại Nhật Bản hiện nay có lựa chọn như vậy.

Liệu đô thị có dành cho tất cả mọi người?

Với nhiều người, những đô thị lớn là "miền đất hứa" với sự tiện nghi, công việc đa dạng cùng sự năng động, có thể giúp họ tiến thân trong công việc và dễ dàng đạt được thành công. Tuy nhiên, việc dân cư đổ dồn về những thành phố lớn đã tạo ra sự cạnh tranh mạnh mẽ, buộc nhiều người phải làm việc “bán mạng” để có thể tồn tại.

* Nhật Bản chính thức áp dụng quy định yêu cầu thời gian làm việc trong một tuần là 40 giờ vào năm 1987 và coi bất cứ điều gì vượt quá thời gian đó là thời gian làm thêm giờ. Luật cũng quy định giới hạn làm thêm giờ mỗi tháng tối đa là 45 tiếng.

Bên cạnh đó, nhiều người trẻ bắt đầu cảm thấy chán nản cuộc sống mưu sinh hàng ngày xoay quanh những ga tàu điện chật chội, Nomikai - những cuộc gặp gỡ sau giờ làm để gia tăng mối quan hệ trong công việc hay hệ thống phân cấp công ty nghiêm ngặt và cứng nhắc. Người Nhật còn có bộ thuật ngữ “3K – 5K – 6K” để nói lên những khó khăn trong ngành nghề của mình. 

Đặc biệt, sự xuất hiện của COVID-19 khiến nền kinh tế trở nên ảm đạm, mối lo lây nhiễm xuất hiện ở mọi nơi, doanh nghiệp phá sản đã đẩy nhiều người vào cảnh thất nghiệp.

Chi phí đắt đỏ

Sự phát triển của các đô thị đi kèm với vật giá leo thang nhanh chóng. Theo cuộc khảo sát chi phí sinh hoạt hằng năm của công ty tư vấn Mercer (Mỹ), Tokyo xếp hạng 3 trong top các thành phố đắt đỏ nhất thế giới đối với người nước ngoài. Năm 2019, Tokyo đạt hạng 2 trong bảng xếp hạng này. Đến năm 2021, dù không còn nằm trong Top 10 quốc gia có mức sống đắt đỏ, tuy nhiên, 2 thành phố lớn của Nhật vẫn nằm trong Top 20 với Osaka (hạng 10) và Tokyo (hạng 13). 

Với mức chi phí sinh hoạt cao thì dù có cố gắng làm việc hết sức, nhiều nhân viên văn phòng cũng khá chật vật để có thể duy trì cuộc sống vừa đủ, chứ đừng nghĩ đến việc dư dả để mua nhà tại những thành phố này. Vì thế, một số người trẻ bắt đầu suy nghĩ về tương lai của chính mình và tìm đến những cơ hội mới.

Làng quê vẫy gọi

Theo khảo sát, khoảng 1/3 người trong độ tuổi 20 – 30 sống ở Tokyo cho biết họ đang lên kế hoạch để chuyển đến vùng nông thôn, 44,9% trong độ tuổi 20 nói rằng họ quan tâm đến vấn đề này. Mặc dù con số trên chỉ là một phần nhỏ trong xã hội Nhật Bản, nhưng chúng nêu lên một xu hướng đang diễn ra thực tế hiện nay.

Theo Susanne Klien - Phó giáo sư tại Chương trình Nghiên cứu Nhật Bản hiện đại (MJSP) của Đại học Hokkaido, nông thôn nói chung vốn gắn liền với những hình ảnh mộc mạc, ảm đạm và có số lượng người cao tuổi cao. Do đó, kỳ vọng chung của những người trẻ tuổi là cố gắng thoát khỏi nông thôn và tìm kiếm cơ hội lớn hơn ở thành thị và các khu vực công nghiệp.

Tuy nhiên, trong quá trình làm việc cho một viện nghiên cứu ở Tokyo, được hỗ trợ từ Hiệp hội Xúc tiến Khoa học Nhật Bản (JSPS), Klien thấy rằng đang có một sự thay đổi theo hướng ngược lại. Cô quan sát và nhận thấy một mô hình di cư độc đáo đang diễn ra ở Nhật Bản: ngày càng có nhiều người trẻ di cư từ các thành phố lớn về các vùng nông thôn, ví dụ như đến khu vực Tohoku, đảo Honshu... “Lần đầu tiên tôi nhận thấy xu hướng này là trong quá trình nghiên cứu về các tình nguyện viên trong thảm họa động đất và sóng thần Tohoku năm 2011. Có một số lượng đáng kể tình nguyện viên từ các khu vực thành thị đã định cư lâu dài tại khu vực Tohoku và bắt đầu công việc kinh doanh của riêng họ. Gần đây xu hướng này đã quay trở lại”.

Về thực trạng này, Klien đã thực hiện một loạt các dự án nghiên cứu, về sau được chuyển thành cuốn sách có tựa đề “Urban Migrants in Rural Japan: Between Agency and Anomie in a Post-growth Society”, xuất bản vào năm 2020.

Nắm bắt được xu hướng vận động mới trong xã hội, những năm gần đây, chính quyền địa phương tại các vùng quê bắt đầu nỗ lực đưa ra nhiều chính sách nhằm thu hút cư dân trẻ, bao gồm chào bán những ngôi nhà với mức giá thấp nhất là 455 đô la.

Thủ tướng Fumio Kishida cũng đưa ra sáng kiến đầu tư vào các chương trình nhằm thu hẹp khoảng cách giữa thành thị và nông thôn, kế hoạch được ông đặt tên là “Digital Garden City Nation”. “Chính khu vực vùng ven và nông thôn mới là ưu tiên hàng đầu”, ông Kishida nói trong một cuộc họp báo ngày 14/10 và nhấn mạnh rằng công nghệ và “chuyển đổi kỹ thuật số” sẽ giải quyết các vấn đề như suy giảm dân số ở các vùng nông thôn.

Nắm bắt những cơ hội đang bị bỏ lỡ

Đảo Shikoku là nơi tọa lạc của 4 tỉnh và cũng là một trong những điểm đến giàu văn hóa nhất ở Nhật Bản. Tuy nhiên, nơi đây chỉ đón 1,9% trong số 32 triệu khách du lịch nước ngoài đến thăm Nhật Bản vào năm 2019, năm cuối cùng mà khách quốc tế có thể đến Nhật Bản do ảnh hưởng của COVID-19. Trong khi đó, 47%, 39% và 28% du khách đã đến thăm Tokyo, Osaka và Kyoto. Lý do cho sự chênh lệch đó là gì? Một phần trong số đó là việc khan hiếm các dịch vụ và cơ sở lưu trú cung cấp cho khách du lịch, điều mà du khách được trải nghiệm tại các thành phố lớn. 

Yoshihiro Ubukata và Miyoung Park, những người đã điều hành Aso Base Backpackers Hostel ở chân núi Aso, Kyushu từ năm 2009, nằm trong những người nắm bắt được văn hóa nhà trọ ở vùng nông thôn Nhật Bản, phục vụ chủ yếu cho khách du lịch quốc tế đi du lịch một mình. Nơi đây có ký túc xá và phòng riêng, rất phù hợp cho nhu cầu của khách du lịch đơn lẻ. Cà phê miễn phí có sẵn cả ngày, và một thư viện nhỏ có sách ngoại văn là một điều thú vị, hấp dẫn du khách.

Hay như Aya, một phụ nữ ở độ tuổi cuối 30 đang làm việc chăm chỉ để thành lập một nhà hàng trải nghiệm ở tỉnh Miyagi. Người phụ nữ này từng là một trong những tình nguyện viên của trận động đất và sóng thần Tohoku năm 2011. Trong một nỗ lực để hồi sinh vùng đất, cô đã lập nên một nhà hàng có sự tham gia của người dân và cho phép khách tham gia vào việc tạo ra món ăn cho riêng họ. Nơi đây cũng góp phần tạo cơ hội việc làm cho các bà mẹ đơn thân tại địa phương.

Kana Hashimoto, nhân vật được đề cập ở đầu bài, từng làm việc tại công ty bảo hiểm ở Tokyo. Vào tháng 4/2021, cô chuyển đến Minami-Aso, một ngôi làng có khoảng 11.000 người ở miền nam Nhật Bản và hiện cân bằng nhiều công việc mà cô yêu thích: làm nông, giúp phân phối nguyên liệu địa phương cho các nhà hàng gần đó, làm việc tại một cửa hàng súp miso và một spa suối nước nóng. “Cuộc sống của tôi bây giờ hoàn toàn khác,” cô nói. “Tôi không thể tưởng tượng mình sẽ quay lại Tokyo. Tôi thích cách tôi được bao bọc bởi thiên nhiên, mang đến cảm giác khỏe mạnh và tràn đầy cảm xúc”.

Bỏ phố về quê và những áp lực phải đối mặt

Nhiều người nghĩ rằng việc người trẻ bỏ thành thị về nông thôn là cách họ chạy trốn khỏi áp lực. Tuy nhiên, mỗi nơi, mỗi công việc đều có những khó khăn riêng. Những người trẻ chuyển đến các vùng nông thôn thường chiếm thiểu số trong độ tuổi ở nơi đây, gây khó khăn cho việc xây dựng các mối quan hệ xã hội mới. Ở khu vực nông thôn, nơi còn bị chi phối bởi các giá trị bảo thủ, có xu hướng đánh giá thấp vai trò của phụ nữ trong xã hội và nhiều người cần phải tự mình vượt qua thử thách này.