Người Nhật tinh tế ra sao khi sử dụng dép đi trong nhà?

Sự tỉ mỉ của người Nhật thể hiện trong việc phân chia từng loại dép cho những không gian khác nhau: trong nhà, phòng tắm, sân vườn...Mỗi không gian lại có những qui tắc riêng.

"Văn hóa cởi giày" là một trong nhiều nét đặc trưng của Nhật Bản, dép đi trong nhà (Surippa - スリッパ) trở thành vật dụng quen thuộc trong mọi không gian của ngôi nhà. 

Theo một số nghiên cứu, ở Nhật Bản, thói quen thay dép trước khi vào nhà, đã có từ khoảng 2.000 năm trước. Do đặc trưng thời tiết nóng ẩm vào mùa hè, kiến trúc các ngôi nhà truyền thống thường sẽ có phần sàn cao hơn so với mặt đất để tránh ẩm ướt và cho phép gió mát thổi phía bên dưới, giúp giảm nhiệt cho ngôi nhà. Hơn nữa, trong những ngôi nhà truyền thống, chiếu Tatami được lót gần như toàn bộ bề mặt sàn, nếu đi những đôi giày lên chiếu sẽ khiến mất vệ sinh, làm hỏng Tatami. 

Trong cuốn "Văn hóa làm việc với người Nhật" được xuất bản lần đầu vào năm 1984, nhà xã hội học Nakane Chie đã nhấn mạnh tầm quan trọng của không gian bên trong (Uchi) và không gian bên ngoài (Soto). Bên trong ngôi nhà được xem là nơi sạch sẽ, riêng tư so với bên ngoài đầy bụi bẩn và xô bồ. Chính vì thế, hầu hết các ngôi nhà truyền thống đều có sảnh vào (huyền quan - Genkan) tách biệt giữa hai không gian, là nơi để thay những đôi giày sang dép đi trong nhà. 

Ngay cả trong những ngôi nhà hiện đại, người Nhật cũng luôn giữ thói quen sử dụng dép đi trong nhà, do đó hầu hết kiến trúc nhà hiện đại  đều có huyền quan. Gia chủ cũng chu đáo chuẩn bị một vài đôi dép dành cho khách, được để trong tủ đựng giày dép ngay cửa ra vào. Trước cửa nhà thường có bậc thềm - để phân biệt không gian bên ngoài và bên trong ngôi nhà. Đây cũng là  nơi khách đến chơi hoặc các thành viên gia đình có thể ngồi xuống tháo hoặc đi giày.

Người Nhật có cả “kho tàng” dép đi trong nhà. Tuy nhiên, có một số không gian trong ngôi nhà Nhật, bạn chỉ có thể đi chân trần hoặc mang tất. 

Xem thêm: Văn hóa Uchi-Soto và quan điểm "người Nhật giả tạo"

Các loại dép đi trong nhà

Dép bằng vải mềm

Đây là loại dép đầu tiên bạn sẽ thay khi đến hầu hết các căn nhà của Nhật. Dép thường được làm bằng chất liệu mềm và nhẹ, đầu mũi chân bo tròn hoặc để hở, được làm bằng vải lót bông tạo cảm giác dễ chịu. Người Nhật có thể xếp cùng lúc rất nhiều đôi dép loại này vào tủ, vì tính chất mềm của chúng. 

Dép nhựa trong phòng tắm

Đối với người Nhật, sàn nhà tắm không được coi là sạch sẽ như phần còn lại của ngôi nhà, nên họ sử dụng loại dép riêng cho phòng tắm. Sàn nhà tắm thường có nước nên những loại dép được sử dụng thường là dép nhựa, có độ bám sàn cao, giúp đảm bảo an toàn khi di chuyển. 

Dép gỗ Geta

Chỉ những ngôi nhà truyền thống hay lữ quán có sân vườn mới cần đến dép Geta nhằm phục vụ nhu cầu đi dạo xung quanh. Đối với người nước ngoài, loại dép này có lẽ sẽ hơi khó đi nên bạn cần chú ý, tránh bị té ngã.

Những lưu ý bạn cần biết

Cởi giày ở những nơi công cộng

Không chỉ đến nhà người khác bạn mới cần thay giày, tại một số nơi công cộng như phòng riêng trong những nhà hàng truyền thống, suối nước nóng (Onsen), nhà tắm công cộng (Sento), bên trong những ngôi đền hoặc chùa (nơi đây bạn cũng không được phép đi chân đất mà phải mang vớ).

Dấu hiệu khi bạn cần thay giày

Dưới đây là những dấu hiệu dễ nhận biết cho người mới đến Nhật lần đầu tiên khỏi bỡ ngỡ với 'văn hóa cởi giày".

- Sự hiện diện của các kệ: Nếu ngay lối vào ở bất kỳ nơi đâu, bạn thấy những chiếc kệ (có thể có cửa hoặc không), chắc chắn đây là dấu hiệu bạn nên thay giày và để chúng vào trong kệ.
- Học theo người khác: Khi đến nơi công cộng như đền, chùa...nếu là nơi yêu cầu đi chân không vào chính điện, sẽ có một hàng dài những đôi dép được để phía bên ngoài. Bạn chỉ cần học theo người đi trước để dép gọn phía ngoài và đi chân không vào trong. Hãy nhớ chỗ để dép vì có thể lượng người đông đúc sẽ làm xô lệch đôi dép của bạn so với vị trí ban đầu.
- Chiếu Tatami: đây cũng là một lưu ý quan trọng  nếu bạn cho rằng dép đi trong nhà có thể đi vào khu vực có Tatami. Tuy nhiên điều đó không phải phép, bạn chỉ có thể đi chân không hoặc mang vớ khi đi vào không gian này.
- Hỏi chủ nhà: nếu đến thăm nhà của một người, bạn nên hỏi họ trước rằng có được phép đi giày vào trong nhà hay không. Nhưng với tính cách chu đáo của người Nhật, họ sẽ chủ động chuẩn bị sẵn dép để bạn thay ngay khi đến.

Ở Việt Nam, bạn có thể tìm mua các loại dép mềm đi trong nhà tại những cửa hàng mang thương hiệu Uniqlo.  

Xem thêm: Nghi thức Tatami: Đừng giẫm lên thềm cửa

kilala.vn