Fukuzawa Yukichi và công cuộc kiến thiết thế giới hiện đại

Đó là nhận định của Fukuzawa Yukichi. “Trong thời đại của chúng ta, Fukuzawa Yukichi giống như một ánh sáng mới le lói, vậy nên ông được gọi là “triết gia ở Mita”, tư tưởng của Fukuzawa là sự kết hợp giữa khoa học công nghệ, thể chế văn minh của ba nền văn minh: Tinh thần truyền thống Nhật bản, văn hóa Trung Hoa và thể chế chính trị, kinh tế thị trường của Phương Tây. 

“Trong khi người Nhật đã dần bắt kịp với những khía cạnh nhỏ khác nhau của văn minh phương Tây, Fukuzawa Yukichi tìm cách ghép những khía cạnh này lại và quan sát toàn bộ hệ thống để giúp nền văn minh này vận hành… Nói cách khác ông cố gắng không chỉ học hỏi công nghệ mà còn tìm hiểu về các khía cạnh xã hội của văn minh phương Tây”

Nghe thì có vẻ phức tạp thế nhưng khi đọc sách, bạn sẽ hình dung được lý thuyết một cách cặn kẽ và áp dụng được trong nhiều mặt của cuộc sống. Để thấy nước Nhật có thể phù hợp với hệ thống và cách thức đất nước này có thể phát triển xa hơn và văn minh hơn, Fukuzawa Yukichi tin rằng: “Phát triển phải trải qua tiến trình và các giai đoạn, con người thuở sơ khai tiến hóa trở thành bán phát triển, từ bán phát triển trở thành văn minh và chính từ văn minh cũng tiếp tục phát triển xa hơn nữa”.

Cuộc đời và trải nghiệm của Fukuzawa thể hiện nhiều nét đối lập. Chúng ta sẽ thấy rằng bức tranh của ông vẽ ra khá giống với các nhà tư tưởng phương Tây cùng thời. Điều khiến Fukuzawa đặc biệt đó chính là thông điệp ông đưa ra đúng vào thời kỳ phục hưng Minh Trị, khi mà các ý tưởng của ông được chính quyền Nhật Bản tiếp thu sâu sắc.

Một thực tế đáng ngạc nhiên là một phần dựa vào bản kế hoạch của Fukuzawa, một bản sao đơn giản của tư tưởng Khai sáng, Nhật Bản đã tạo ra một điều thần kỳ, thoát khỏi thế giới nông nghiệp một cách thành công.

Trong vòng năm mươi năm, Nhật Bản đã phát triển từ một thể chế châu Á tách biệt và yếu ớt thành một trong những cường quốc mạnh nhất trên thế giới, đánh bại cả Trung Quốc và Nga.

Ông xứng đáng là "tổng công trình sư" trong công cuộc xây dựng một nước Nhật Bản hiện đại, tự do, bình đẳng và giàu có như ngày nay

Cuốn sách "Fukuzawa Yukichi và công cuộc kiến thiết thế giới hiện đại" của Alan Macfarlane tuy không phải là một công trình đồ sộ về hình thức nhưng vẫn kịp thâu tóm được những sự kiện trọng yếu trong cuộc đời cũng như những tư tưởng, những tác phẩm nổi tiếng của Fukuzawa Yukichi bằng việc thường xuyên so sánh ông với những nhà tư tưởng lớn của phương Tây kiểu như: “Cuộc đời của Fukuzawa kéo dài tương đương với giai đoạn từ tác phẩm vĩ đại đầu tiên của Tocqueville vào năm 1835 cho tới giũa sự nghiệp của Max Weber vào năm 1901 (…) Thời kỳ phát triển hai trăm năm của phương Tây chỉ diễn ra gói gọn trong một thế kỷ ở Nhật…”

Với lối viết so sánh như vậy, tác giả không chỉ giúp người đọc xem Fukuzawa Yukichi và Công cuộc kiến thiết thế giới hiện đại là cuốn chỉ dẫn cơ bản tìm hiểu về cuộc đời, sự nghiệp, tư tưởng của nhà tư tưởng vĩ đại của Nhật Bản này mà còn lôi cuốn người đọc cùng trải qua những biến đổi sâu sắc, quan trọng hàng đầu của Nhật Bản chỉ trong hơn hai trăm trang sách.