Sôi động mùa hè Nhật Bản

Khi làn gió mùa xuân dần để lại những dư vị nóng ẩm, đâu đó trong không khí phảng phất mùi ngai ngái của hơi đất và lá cây ẩm ướt, bầu trời trở nên cao và xanh hơn, các hàng tạp hóa bắt đầu bày bán đủ các loại dù và nón mũ, cũng là lúc người Nhật bất giác nhận ra, vậy là mùa hè đã chạm ngõ.

Như một cô gái mới lớn mang trong mình nhiều tính cách phức tạp, mùa hè ở Nhật Bản sôi nổi, cuồng nhiệt với biển cả, hồ bơi, các hoạt động dã ngoại hay các chuyến du lịch, nhưng cũng rất sâu lắng, yên bình với nhịp sống đời thường hết sức dung dị. Hiên nhà lanh canh tiếng chuông gió; những quả dưa hấu ướp lạnh mát ngọt; tiếng mưa rơi lộp độp trên tán ô; những đứa trẻ mang ủng, mặc áo mưa, thỏa thích bì bõm trong những vũng nước đọng sau mưa; những con ve sầu rả rích ngân lên khúc ca da diết. Dù đây được xem là khoảng thời gian oi bức nhất trong năm, thì người Nhật Bản, với tâm hồn nhạy cảm và trân trọng thiên nhiên, vẫn có những cách riêng để trải qua 3 tháng hè thật yên bình và thoải mái.

Những cách thức truyền thống làm dịu mát mùa hè 

Ở Nhật Bản, mùa hè kéo dài từ tháng 6 đến tháng 8 Dương lịch. Cũng như ở các nước khác, đây là khoảng thời gian nóng nhất trong năm với nhiệt độ có thể lên đến hơn 40oC. Đặc thù địa lý với bốn bề được biển bao bọc còn là nguyên nhân khiến cho độ ẩm trong 3 tháng này tăng cao, có nơi lên đến hơn 70%. Nắng nóng khiến cơ thể mệt mỏi và dễ đổ bệnh, những cơn mưa hè nóng ẩm khiến chăn mền dễ sinh sôi nấm mốc do không được phơi phóng thường xuyên,... Trong những ngày thời tiết ẩm ương và đáng chán như vậy, người Nhật Bản có những bí quyết gì để có thể tận hưởng mùa hè một cách trọn vẹn?

Quạt cầm tay - Uchiwa (団扇) và Sensu (扇子)

Mùa hè Nhật Bản chắc chắn không thể thiếu 2 loại quạt cầm tay này. Có nhiều người nhầm lẫn Uchiwa và Sensu, tuy nhiên, cả hình dáng lẫn ý nghĩa của chúng đối với người Nhật đều có sự khác biệt rõ ràng. Uchiwa với nan tre và phần đầu quạt tròn được du nhập từ Trung Quốc, trong khi quạt xếp Sensu là do chính người Nhật phát minh. Uchiwa gần gũi hơn với cuộc sống thường ngày khi thường xuyên xuất hiện trong các lễ hội đường phố hay các buổi thi đấu trong khi Sensu được sử dụng như một dụng cụ hành lễ trong các nghi thức trang trọng và là một trong những “Engimono” - vật khởi duyên - đối với người Nhật.

Phong Linh - Furin (風鈴)

Cùng với Uchiwa và Sensu, hình ảnh chiếc chuông gió đong đưa nơi hiên nhà cũng là hình ảnh đặc trưng của mùa hè Nhật Bản. Đối với người Nhật, âm thanh luôn mang một sức mạnh khó lí giải. Khi âm thanh leng keng của chiếc chuông gió âm vang khắp căn phòng, ta không chỉ cảm nhận được cơn gió đang tràn vào, mà dường như tâm hồn cũng trở nên phơi phới. Thời xưa, người Nhật treo Furin trong rừng trúc, dựa vào hướng gió thổi và âm thanh phát ra để tiên đoán điềm hung cát, từ đó Furin trở thành một trong những vật dụng có thể trừ tà ma. Được nhiều người ưa chuộng nhất có thể kể đến Edo-furin với trái cầu tròn bằng thủy tinh, âm thanh phát ra trong veo nhưng ngắn, và Nanbu-furin, với phần thân được làm bằng kim loại, hình dáng tuy đơn giản nhưng chỉ cần một cơn gió nhẹ cũng đủ đưa âm thanh vang xa.

Tưới mát mùa hè - Uchimizu (打ち水)

“Uchimizu” chỉ hành động tưới nước ngoài hiên nhà, trong vườn hoặc ngoài đường phố. Đây là một trong những phong tục mà người Nhật xưa áp dụng nhằm làm dịu bớt cái nóng hầm hập vào mùa hè. Trong Thần đạo, Uchimizu còn mang ý nghĩa thanh tẩy nên việc tưới nước ngoài hiên nhà còn là hành động thể hiện sự chuẩn bị chỉn chu khi sắp có khách ghé thăm. Hằng năm tại Nhật Bản, lễ hội “Uchimizu Daisakusen” được tổ chức ở nhiều địa phương trên cả nước nhằm chống lại hiện tượng nóng lên toàn cầu, tiết kiệm điện trong những ngày nắng nóng và tạo nên hoạt động gắn kết mọi người lại với nhau.

Vòi nước ống tre - Shishiodoshi ( 鹿威し)

Nước chảy vào ống tre, khi gần đầy tràn, trọng lực khiến ống tre nghiêng xuống và rót nước vào bồn đá bên dưới, đánh lên một tiếng “Cạch!”. Nước từ bồn đá lại được bơm vào ống tre và lặp lại vòng tuần hoàn ấy... Có cấu trúc và nguyên lý hoạt động vô cùng đơn giản, Shishiodoshi là tiểu cảnh thường thấy trong các khu vườn Nhật Bản truyền thống. Tiếng nước chảy róc rách, tiếng ống tre gõ vào bồn đá cộc cạch. Trong không gian vốn dĩ yên ắng của một buổi trưa mùa hè oi bức, khi ai ai cũng đang lười nhác và tiết chế hết mức những hoạt động dư thừa có thể khiến mồ hôi chảy ra, những âm thanh tưởng như rất nhỏ nhoi ấy bỗng trở thành kẻ khuấy động, rót những giai điệu mát lành vào tai người nghe, khiến cho mùa hè cũng vì thế mà trôi qua nhẹ nhàng hơn.

Trang phục mùa hè - Yukata và Geta 

Mùa hè cũng là mùa Yukata. Không ít người nhầm lẫn giữa Kimono và Yukata, tuy nhiên, đây là 2 loại trang phục hoàn toàn khác biệt, từ cấu tạo cho đến mục đích sử dụng (Xem thêm về Kimono). Trong các loại trang phục truyền thống Nhật Bản, Yukata là loại đơn giản nhất, thường được làm bằng vải cotton thoáng mát nên rất phù hợp với mùa hè, đặc biệt trong các lễ hội pháo hoa, lễ hội nhảy múa Bon Odori hoặc dùng làm trang phục sinh hoạt ở các lữ quán Nhật Bản. Yukata mùa hè có màu sắc tươi sáng và hoa văn sinh động như hình cá vàng, Furin, Uchiwa, cây liễu (Yanagi),... và thường đi kèm với Geta - loại guốc gỗ truyền thống của Nhật Bản. Cùng với tiếng ve râm ran, tiếng pháo hoa đì đùng và tiếng đàn hát rộn rã ở các lễ hội, âm thanh “Karakoro, karakoro” vui nhộn phát ra khi dạo phố trên đôi Geta cũng là một trong những “đặc sản” mùa hè của đảo quốc Nhật Bản.

Chiếu Tatami (畳) và mành tre Sudare (簾)

Chiếu Tatami là loại vật dụng lót sàn không thể thiếu trong những căn phòng truyền thống Nhật Bản. Phần lõi từ rơm khô ép chặt và lớp vỏ bọc bên ngoài được bện từ sợi cói khiến Tatami có khả năng cách nhiệt và độ đàn hồi tuyệt vời. Tatami dễ hấp thu mồ hôi và hơi nóng khi tiếp xúc với da người, ngoài ra, bản thân chất liệu rơm và cói cũng có thể tự điều chỉnh độ ẩm bên trong chúng một cách thích hợp nên bề mặt chiếu Tatami luôn láng mịn, tạo cảm giác mát mẻ khi sử dụng.

Nhược điểm của Tatami là dễ bị mốc nếu phòng ốc không thông thoáng, vì vậy mà mành tre Sudare trở thành trợ thủ đắc lực. Sudare là loại mành thiên nhiên gồm những thanh gỗ nằm ngang (thường được làm từ tre), có màu vàng nâu dịu dàng. Cấu tạo này giúp chúng cản bớt những tia nắng hắt vào, trong khi gió và không khí vẫn được tự do lưu thông. Thời xưa, Sudare từng được sử dụng như bức bình phong ngăn cách dân thường khi diện kiến những người thuộc tầng lớp cao quý.

Giữa trưa hè, ngả lưng trên tấm chiếu Tatami, dõi theo những tia nắng xuyên qua Sudare, lắng nghe tiếng chuông gió leng keng mang theo cảm giác mát lành. Nếu là người yêu thích phim ảnh Nhật Bản, hẳn bạn sẽ thấy khung cảnh này rất đỗi quen thuộc phải không?

Lê Mai/ kilala.vn

Đón xem trên KILALA Vol.19: 

Vui chơi mùa hè theo phong cách Nhật Bản
Mùa mưa Tsuyu - Vị sứ giả mùa hè
Đối phó với nắng nóng