"Văn hoá ống tre" Shishi-odoshi

Nếu có dịp tìm hiểu về những khu vườn thiền Nhật Bản, bạn sẽ thấy bên cạnh phần “nhìn” với nghệ thuật tạo hình cây cảnh và pha phối màu sắc sao cho tạo ra các mặt cắt 3 chiều chỉ trong một không gian cố định, người Nhật còn chăm chút cả phần “nghe” với những âm thanh của thiên nhiên được lồng ghép hết sức tinh tế. Đó có thể là tiếng chim hót, tiếng cá quẫy đuôi đạp nước, tiếng lá rơi xào xạc,... và chắc chắn không thể thiếu tiếng nước từ vòi tre rót vào bồn đá róc rách của “Shishi-odoshi”.

Một dạng thường thấy của Shishi-odoshi. Ảnh:  ブルーインパルス/PIXTA

Ảnh: Marcelo Reyes Gajardo/Flickr

Tên gọi “Shishi-odoshi - 鹿おどし” được ghép từ chữ “鹿 - shika” tức “con hươu/nai” và “威し - odoshi” tức “đe dọa, dọa nạt”. Ban đầu, Shishi-odoshi là loại vật dụng dùng để đánh động thú hoang, ngăn chúng xâm nhập và phá phách nương rẫy. Thông thường, Shishi-odoshi sẽ gồm 2 ống nước bằng tre và một bồn chứa nước bằng đá. Nguyên lý hoạt động của cơ cấu này cũng rất đơn giản. 2 vòi nước ống tre được đặt lệch nhau, 1 ống cố định dùng đễ dẫn nước còn 1 ống được gá lên bệ đỡ sao cho có thể di chuyển lên xuống như một chiếc bập bênh. Nước được dẫn từ sông suối sẽ đi qua ống nước đầu tiên và chảy vào miệng của ống thứ 2. Khi gần đầy tràn, trọng lực sẽ khiến cho ống thứ 2 ngả xuống và rót nước vào chiếc bồn đá bên dưới, đánh lên một tiếng “cạch” khô khốc đặc trưng. Khi đã rót hết nước, ống thứ 2 lại trở về vị trí như ban đầu, tiếp tục nhận nước từ ống thứ 1 và lặp lại vòng tuần hoàn này!

Shishi-odoshi có cấu tạo và nguyên lý hoạt động rất đơn giản. Ảnh: Sen Itto/Flickr

Một trong những Shishi-odoshi tiêu biểu tại ngôi chùa Shisendo (Kyoto) nổi tiếng. Ảnh: Christian Kaden/ Flickr

Ngày nay, Shishi-odoshi được sử dụng như một tiểu cảnh không thể thiếu trong những khu vườn Nhật hoặc vật dụng trang trí ngoài trời được cả người Nhật và người nước ngoài yêu thích. Không chỉ mang hình dáng mộc mạc mang âm hưởng của tinh thần wabi-sabi đặc trưng của người Nhật Bản, Shishi-odoshi còn giúp xua tan cái nóng oi bức của mùa hè khi rót vào tai người nghe tiếng nước chảy róc rách mát lành. 

Lê Mai/kilala.vn