Shisa Kanko: Cách người Nhật giảm thiểu rủi ro và tai nạn

Nhật Bản luôn đem đến những bất ngờ “kỳ lạ” gây ấn tượng sâu đậm với du khách đặt chân tới đây. Một trong số đó là hình ảnh những nhân viên nhà ga hay chú lái tàu chỉ tay và hô to một điều gì đó khó hiểu. Tuy nhiên, đây thực ra lại là một trong những phương pháp quan trọng để Nhật Bản có thể vận hành một hệ thống tàu điện chuẩn xác khiến cả thế giới phải thán phục.

Các khái niệm liên quan

Kiken Yochi (危険予知/KY): Đây là hoạt động nhằm khuyến khích việc nhận biết, dự báo những hiểm nguy có thể xảy ra tại nơi làm việc. Từ đó, hướng người lao động thực hiện các biện pháp an toàn tự nguyện nhằm giảm thiểu rủi ro có thể xảy ra. Kiken Yochi là hoạt động quan trọng không thể thiếu để ngăn ngừa tai nạn lao động tại công trường ở Nhật Bản. Phương pháp này cũng thúc đẩy các thành viên làm việc theo nhóm, nâng cao sự "nhạy cảm" với nguy hiểm, khả năng xử lý vấn đề và ý thức làm việc có trách nhiệm.

Shisa Kanko (指差喚呼): Có nghĩa là "chỉ và hô", đây là một phần của hoạt động Kiken Yochi, trong đó người phụ trách sẽ thực hiệc việc chỉ bằng ngón tay vào tín hiệu, dấu hiệu hoặc đồ vật nhằm mục đích xác nhận an toàn, sự chính xác, sau đó hô lớn tên và tình trạng của chúng.

Chẳng hạn, khi người lái tàu muốn thực hiện xác nhận tốc độ, họ không chỉ nhìn vào con số trên màn hình hiển thị. Thay vào đó, người lái tàu sẽ chỉ vào tốc kế bằng ngón trỏ và hô lên “kiểm tra vận tốc, số hiển thị” để xác nhận. Đối với nhân viên điều hành tại nhà ga, để đảm bảo các tuyến đường tàu chạy không có mảnh vỡ hoặc hành khách trên ray, phán đoán dựa trên quan sát trực quan thôi là chưa đủ. Thay vào đó, họ sẽ chỉ xuống đường tàu chạy, vung tay dọc theo chiều ray tàu, mắt hướng theo tay rồi tuyên bố đường ray tàu chạy không có vật cản.

Ban đầu, Shisa Kanko là một trong những biện pháp phòng chống tai nạn được đưa vào áp dụng bởi hãng Đường sắt Quốc gia Nhật Bản, trong đó người điều khiển tàu thực hiện các thao tác chỉ tay để kiểm tra tín hiệu an toàn. Nhưng giờ đây, không chỉ giới hạn trong ngành đường sắt mà cả ngành hàng không, giao thông vận tải, xây dựng, sản xuất... cũng đã đưa phương pháp này vào các công việc hàng ngày.

Tùy thuộc vào ngành, bộ phận hoặc cơ sở kinh doanh, khái niệm này có thể được gọi với cái tên khác nhau như Shisa Kakunin Kanko (指差確認喚呼), Shisa Kosho (指差呼称), Yubi Sashi Kakunin (指差し確認).

4 bước thực hiện Shisa Kanko

- Bước 1: Nhìn đích xác vào đối tượng.

- Bước 2: Dùng ngón tay chỉ thẳng vào đối tượng cần xác nhận. Vừa chỉ ngón trỏ vào đối tượng vừa hô lớn, mắt không rời khỏi đối tượng để xác nhận trạng thái của tín hiệu, đồ vật, dụng cụ...

- Bước 3: Trong khi gập khuỷu tay, đưa ngón trỏ về tai phải, ngẫm lại và kiểm tra xem nó có thực sự đúng hay chưa.

- Bước 4: Vung tay phải xuống. Sau khi xác nhận đã đúng thì dứt khoát chỉ tay phải về phía mục tiêu và hô lên "Yoshi! - ヨシっ！"

Ngoài ra, nên thực hiện chuỗi động tác từ (1) đến (4) với tay trái chống eo, duỗi cơ lưng tạo cho động tác sự mạnh mẽ, dứt khoát.

Đơn giản nhưng hiệu quả bất ngờ

Năm 1994, một thí nghiệm kiểm tra hiệu quả của cách làm này đã được tiến hành bởi Viện Nghiên cứu Kỹ thuật Đường sắt. Họ cho người thao tác nhìn màu trên màn hình và ấn nút màu tương ứng trên bàn phím. Kết quả cho thấy nếu chỉ nhìn và ấn thì xác suất ấn nhầm là 2,38%; chỉ thực hiện “hô to”, xác suất ấn nhầm là 1%; chỉ thực hiện “chỉ tay” thì tỷ lệ là 0,75%; nhưng nếu sử dụng cả “chỉ và hô” thì tỷ lệ giảm xuống chỉ còn 0,38%.

Lý giải từ góc độ khoa học

Ứng dụng thực tiễn

Một đất nước có hệ thống giao thông công cộng dày đặc như Nhật Bản sẽ đòi hỏi sự chính xác tuyệt đối khi vận hành, từ thời gian xuất phát, thời gian nghỉ, thời gian dừng, hướng đi, hướng đến. Mỗi sai sót hay chậm trễ đều có thể ảnh hưởng, gây thiệt hại lớn cho toàn bộ hệ thống, đồng thời dẫn đến rủi ro tai nạn không đáng có. Vì vậy, có thể thấy rõ nhất tính ứng dụng của Shisa Kanko trong lĩnh vực tàu điện, xe bus, hàng không. Những nhân viên vận hành ngành đường sắt luôn phải nghiêm túc tham gia khóa học về ứng dụng Shisa Kanko và không được chủ quan bỏ qua bước xác nhận quan trọng này.

Bên cạnh đó, nó còn được ứng dụng trong rất nhiều ngành nghề tiềm ẩn rủi ro và cần đến sự chính xác cao như xây dựng hay y tế để đảm bảo an toàn, không bị nhầm thao tác hay hay nhầm thuốc. Để mọi nhân viên nghiêm túc tuân thủ thực hiện chỉ và hô thì những biển báo nhắc nhở cũng được đặt ở những nơi quan trọng.

Shisa Kanko được gọi là "Pointing and Calling" trong tiếng Anh, nhưng nó không phải là một phương pháp được sử dụng rộng rãi trên toàn thế giới và có khá ít ví dụ về việc áp dụng bên ngoài Nhật Bản. Tuy nhiên, trong số đó có thể kể đến hệ thống tàu điện ngầm New York City Subway hay TTC Subway ở Toronto. Nó cũng được ứng dụng ở Indonesia bởi công ty điều hành đường sắt quốc gia Kereta Api Indonesia và công ty con (KAI Commuter và KAI Bandara) sau cuộc cải tổ của hãng vào năm 2015, ngoài ra còn có các nhà khai thác đường sắt khu vực mới hơn như Jakarta MRT, Jakarta LRT.

kilala.vn