Nếu là một tín đồ Manga và Anime, hẳn bạn đã từng bắt gặp khung cảnh diễn ra vào một buổi trưa hè yên ả, một ai đó đang ngồi chơi dưới hiên nhà và chú mèo lười nằm cuộn tròn người phơi nắng cạnh bên? Hiên nhà ấy trong tiếng Nhật được gọi là Engawa. Đó là nơi mà những câu chuyện được bắt đầu, nơi gắn liền với những kí ức in sâu trong trái tim của mỗi người Nhật Bản. 

Engawa (縁側) và văn hóa Aimai (曖昧)

Engawa được coi là một nét kiến trúc độc đáo của nhà ở truyền thống Nhật Bản, tương tự như ban công trong các căn nhà phương Tây. Nó gồm những tấm ván gỗ dài được gắn vào phần rìa của ngôi nhà, có thể được sử dụng như một lối ra vào hay một hành lang. 

Theo quan điểm trong kiến trúc Nhật Bản, Engawa không thuộc về “bên trong” lẫn “bên ngoài”. Khi người khách và chủ nhà ngồi trò chuyện với nhau ở Engawa, thì có thể hiểu rằng không phải người khách được mời vào trong và cũng không phải đang ở bên ngoài ngôi nhà đó. Có thể nói đây là một yếu tố phân cắt không gian mang đậm tính “aimai” (mơ hồ) – một nét văn hóa điển hình chỉ và chỉ được sinh ra trên đất nước Nhật Bản. 

Nureen và Kureen

Ở Nhật có hai loại hình Engawa phổ biến là Nureen và Kureen. Mỗi loại đều mang những đặc trưng và sức hấp dẫn của riêng mình, vì vậy chủ nhà có thể tùy theo sở thích và phong cách sống mà lựa chọn cho mình loại hình ưng ý.

Nureen (濡れ縁)

Nghĩa đen có thể hiểu là “phần rìa đẫm ướt”. Nureen được thiết kế cho chìa ra hẳn bên ngoài ngôi nhà, không có tường hay cửa chớp che chắn nên rất dễ bị ướt khi mưa xuống. Vật liệu làm Nureen phải là loại gỗ bền chắc và chịu được mưa gió, giữa các ván ghép thường có kẽ hở để giúp thoát nước mưa. Có thể bôi thuốc chống mục hoặc chống mối mọt để duy trì tuổi thọ cho Nureen. Một số loại có thể thấp hơn sàn nhà một bậc để ngăn không cho nước mưa chảy tràn vào.

(Ảnh: PIXTA)

Kureen (くれ縁) 

Nghĩa là “phần rìa ẩn giấu”, giống như một gian phòng nhỏ ở bên ngoài phòng chính vàcó đặt cửa chớp hoặc khung gỗ/kim loại để ngăn cách với không gian bên ngoài, do đó ít chịu tác động của mưa gió. Do được dựng bên trong nhà nên Kureen giống như một hành lang để di chuyển và nối thông các phòng với nhau.Những Kureen có bề rộng khoảng trên 120cm hoặc 180cm được sử dụng để đặt các vật dụng trong nhà còn được gọi là Hiroen (広縁) – “phần rìa rộng rãi”. 

(Ảnh: PIXTA)

Chức năng và nét quyến rũ của Engawa

Ngày nay, những ngôi nhà theo kiểu Châu Âu không có hiên nhà truyền thống vẫn ngày càng mọc lên dày đặc ở Nhật. Đặc biệt ở những thành phố lớn, do đất chật người đông, nhu cầu xây dựng phòng riêng rộng rãi vẫn được ưu tiên hơn là dành không gian để lắp đặt một hiên nhà. Dù vậy, Engawa vẫn không bao giờ “biến mất” nhờ có 3 chức năng ưu việt sau đây.

Đầu tiên, Engawa góp phần hạn chế sự phí phạm năng lượng. Kể cả khi bạn chưa dùng đến các thiết bị điều hòa, Engawa cũng sẽ giúp che chắn ánh nắng cao độ của những ngày hè trực tiếp hắt vào trong nhà và hấp thu ánh nắng của những ngày đông lạnh giá để làm không gian ngôi nhà trở nên ấm áp hơn. Đối với một đất nước có khí hậu thay đổi bốn mùa như Nhật Bản, Engawa cho thấy trí tuệ của bậc tiền nhân trong việc điều chỉnh các yếu tố nhân tạo để dung hòa cuộc sống của mình với môi trường xung quanh.

(Ảnh: PIXTA)

Trong nhiều ngôi nhà, Engawa còn được xây hướng về phía sân vườn, thích hợp để chiêm ngưỡng vẻ đẹp và đắm mình vào hương thơm của cây cỏ. Trong tiếng Nhật có một cụm từ gọi là “engawa-yoku” (縁側浴),được dùng để đặt tên cho trạng thái ngồi thừ người ở Engawa. Những khi cảm thấy chán chường, u uất và không có cảm hứng để làm gì cả, họ có thể ra ngồi ở Engawa và lơ đãng thả hồn mình vào cảnh sắc thiên nhiên bên ngoài. Engawa được cho là có khả năng đặc biệt trong việc “hấp thu” nguồn năng lượng tiêu cực để trả tinh thần của con người từ mức “âm” về lại mức “không”. Hiệu quả của “engawa-yoku” cũng tương tự như “shinrin-yoku” (森林浴), chỉ hoạt động “tắm mình” giữa rừng cây để trút bỏ những ưu phiền cho thiên nhiên xinh đẹp và hiền hòa. 

(Ảnh: PIXTA)

Với không gian thoáng đãng, Engawa cũng là nơi mà các thành viên trong gia đình hoặc chủ nhà và khách có thể nằm chơi thư giãn, uống trà, chơi cờ hoặc trò chuyện cùng nhau. Vì lẽ đó mà mỗi Engawa đều chứa đựng những câu chuyện gắn liền với mỗi gia đình, với những kí ức trải qua trong suốt đời người mà ai cũng đều trân trọng cất giữ. Đó có thể là những buổi trưa hè được quây quần bên nhau ăn dưa hấu, cũng có thể là những buổi tối ngồi ngắm đom đóm hoặc pháo hoa bắn tưng bừng cả một góc trời… Tuy giản dị và đơn sơ nhưng Engawa vẫn luôn là một hình ảnh thân thương trong trái tim của người Nhật Bản. Đó là nơi để hoài niệm, để nhớ thương và dẫu đến những nơi cổng lớn tường cao vẫn luôn mong muốn được quay về. 

(Ảnh: PIXTA)