Bột trà xanh, món quà thần kỳ từ Nhật Bản

Chẳng biết tự bao giờ, trà xanh đã trở thành người bạn không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày của con người. Tay cầm một bát trà xanh nghi ngút khói, nhấp một ngụm, hà một tiếng, bao nỗi mệt nhọc dường như tan biến mất, thế nên người Việt Nam ta mới có câu: “Sống thì cơm tẻ, nước chè; Đến khi nằm xuống chẳng tò te thì đừng”.

Tuy nhiên, cũng với lá trà xanh, nếu người Việt Nam thường uống theo hình thức dân gian là để nguyên lá nguyên cành, chỉ uống nước do lá trà tiết ra khi hãm với nước sôi và bỏ xác lá, thì người Nhật lại chế biến theo một hình thức khác: tất cả lá trà được tán thành loại bột có tên gọi là Matcha. Bởi người Nhật quan niệm khi uống nguyên cả lá đã nghiền thành bột như vậy, cơ thể chúng ta có thể hấp thụ được toàn bộ chất dinh dưỡng từ lá trà.

Người Nhật quan niệm khi uống nguyên cả lá trà đã nghiền thành bột thì cơ thể chúng ta mới có thể hấp thụ được toàn bộ chất dinh dưỡng từ lá trà (Ảnh: Noelas/flickr)

Lịch sử của Matcha và Trà đạo

Năm 1191 (thời Kamakura), thiền sư Eisai (còn gọi là Yosai), người đã sáng lập ra trường phái Rinzai (Lâm Tế) - một trong những trường phái Thiền chính ở Nhật Bản, đã mang một thứ trà xanh dạng bột, uống theo hình thức bỏ vào khuấy tan trong nước sôi gọi là Matcha từ Trung Hoa về Nhật Bản. Trong cuốn “Kissa Yojoki” (tạm dịch: Những ghi chép về việc uống trà và dưỡng sinh) của Eisai có ghi lại một câu chuyện: Trong một buổi yến tiệc nọ, Shogun (tướng quân) thứ ba của Mạc phủ Kamakura là Minamoto Sanetomo (1192 - 1219) bị đau đầu dữ dội vì uống nhiều rượu. Trong lúc mọi người hoàng loạn lo lắng thì Eisai bình tĩnh pha một chén trà dâng cho Minamito. Ngài vừa uống xong thì lập tức tỉnh rượu, hết đau đầu, mệt mỏi do dư âm của rượu dần tan biến. Từ đó, triều đình rất khuyến khích việc uống trà, coi trà như là một loại thuốc chữa bách bệnh. Trà được giới tu sĩ và võ sĩ sử dụng để giúp đầu óc tỉnh táo và tăng cường sức mạnh. Còn giới quý tộc giàu có thì rất thích nghệ thuật Tocha (đấu trà) được truyền từ Trung Quốc sang. Các dụng cụ pha trà cũng được du nhập về. 

Đến thế kỉ XII, phong cách thưởng thức trà của người Nhật đã đạt đến đỉnh cao của sự tinh tế và được xem như một đạo phái - Trà đạo. Nghi thức ban đầu của Trà đạo bắt nguồn từ kiểu cách dùng trà của tầng lớp Samurai, có những nguyên tắc khắt khe trong cách pha trà.

Matcha dùng trong Trà đạo (Ảnh: Christian Kaden/flickr)

Nghi thức Trà đạo chịu nhiều ảnh hưởng của Thiền như ngày nay được định hình bởi bậc thầy Trà đạo Sen no Rikyu (tên thật là Sen Soeki). Thuở còn trẻ, Rikyu theo học trà với Kitamuki Dochin, đến năm 19 tuổi thì thụ giáo Takeno Joo - một học giả có am hiểu sâu sắc về mỹ học của Wabicha (侘茶). Thấm nhuần tinh thần của Joo, Rikyu đã sáng tạo và phát triển mỹ học của Cha no Yu (茶の湯), nghi thức đun nước và khuấy với bột trà xanh. Những nghi thức của trường phái này dần dần định thành một quy tắc và nâng tầm lên thành một nghệ thuật, được gọi là Trà đạo. Đến giữa thế kỷ XIV, việc uống trà trở nên phổ biến trong giới bình dân. Từ đó đến nay, nghệ thuật này càng được hoàn thiện, trở thành một nét văn hoá đặc trưng của người Nhật Bản.

Ngày nay, trà Nhật được công nhận rộng rãi trên toàn thế giới. “Matcha” trở thành từ dùng chung trên thế giới để chỉ bột trà xanh của Nhật, không cần phải phiên âm ra tiếng bản địa. 

Tác dụng không ngờ của Matcha 

- So với nước trà đun từ lá thì lượng Caffeine trong bột Matcha - vốn được nghiền từ lá trà - khá cao. Cùng với một số Alkaloid khác có trong trà, Caffeine giúp kích thích hệ thần kinh trung ương và vỏ đại não, làm cho tinh thần minh mẫn, giảm mệt nhọc sau khi lao động, ngăn ngừa bệnh mất trí nhớ. Polyphenol, các loại Vitamin và khoáng chất giúp điều chỉnh nồng độ đường trong máu, phòng chống các bệnh tim mạch và ung thư, tụt huyết áp,...

- Catechin có khả năng đốt cháy chất béo hiệu quả, ngăn ngừa bệnh béo phì; chức năng chống Oxy hóa mạnh mẽ, ngăn ngừa các tác nhân của lão hóa, giúp nếp nhăn và chảy xệ không hình thành trên da. Vitamin C có thể ức chế các sắc tố Melanin, kết hợp với các Catechin giúp hình thành nên một làn da đẹp.

- Các hợp chất Flo có tác dụng ngăn ngừa sâu răng, khử mùi hôi miệng.

Ngoài ra, do 4 tuần trước khi bước vào mùa thu hoạch, cánh đồng trà sẽ được bao phủ hoàn toàn bằng kỹ thuật phủ bóng đặc biệt nhằm giảm 90% ánh sáng mặt trời, làm cho lượng Theanine tăng nhiều hơn gấp 7 - 10 lần so với búp trà xanh thông thường, đồng thời các Axit amin chịu trách nhiệm bảo toàn hương vị trà xanh sau khi đã được chế biến thành bột nên Matcha có giá trị dinh dưỡng cao, không thua kém các loại trà hảo hạng khác.

Ứng dụng của Matcha trong ẩm thực và làm đẹp

Bánh muffin hương Matcha & sô-cô-la (Ảnh: Megumi/flickr)

Bánh quy Matcha được thiết kế theo hình mẫu tùy thích (Ảnh: icools/flickr)