Xuất phát là món ăn làm từ cơm nguội của người nghèo, chazuke đã trở thành một mảnh ghép đặc biệt trong bức tranh ẩm thực đa sắc của Nhật Bản, sừng sững tồn tại bất chấp mọi triết lý.

Trà chan cơm – món ăn không thể nào đơn giản hơn

Chazuke là món ăn có cách chế biến vô cùng đơn giản, chỉ cần đổ nước trà nóng vào bát cơm, thêm một vài nguyên liệu cho tăng gia vị như rong biển, mơ muối là đã hoàn thành. Không cần cầu kỳ, không qua nhiều công đoạn chế biến hay nêm nếm, cảm tưởng như trong tủ lạnh còn bất cứ thứ gì là ta có thể lấy ra, cho vào bát cơm nguội, rồi chan nước trà nóng vào. Thế là có ngay một bữa ăn hoàn chỉnh. Mọi triết lý ẩm thực của Nhật Bản về màu sắc, hương vị hay giác quan dường như trở nên vô nghĩa khi đứng trước món trà chan cơm chazuke này.

Bát cơm nguội làm vội ăn nhanh

Chazuke đã xuất hiện từ thời Heian, khi đó, nó chỉ đơn giản là nước nóng hoặc nước lạnh chế vào cơm nguội. Người dân lúc ấy chỉ nấu cơm 1 ngày 1 lần. Những người hầu giúp việc trong nhà quý tộc, vì thời gian nghỉ giữa giờ làm rất ít ỏi, họ muốn tranh thủ ăn nhanh nên đã nghĩ ra một cách chế biến. Họ lấy cơm nguội nấu từ sáng, cho ra bát cơm rồi thêm dưa chua, rong biển, mơ muối, natto…, bất cứ thứ gì ăn được chất đầy lên cơm, sau đó rót nước nóng vào để ăn được ngon hơn. Dần dà, món ăn đơn giản, tiện lợi này lan rộng khắp mọi nhà.

Đến thời Edo, các loại trà xanh của Nhật như bancha, sencha trở thành món uống ưa chuộng của toàn dân. Người ta nhận thấy trong nước trà có một chút vị umami, giúp kích thích vị giác, đem lại cảm giác ngon miệng hơn là nước nóng thường. Vì thế, người Nhật đã rót trà vào cơm nguội thay nước nóng thường, và món chazuke được đặt tên, đường hoàng xuất hiện trên “gia phả” ẩm thực xứ Phù Tang.

Bình thường nhưng không tầm thường

Với những ai đã quen thuộc với hình ảnh đẹp mắt, cầu kỳ, chỉn chu của các món ăn Nhật Bản thì ắt hẳn họ sẽ thấy chazuke thật bình thường. Nhưng ít có món ăn nào được như chazuke. Với cách chế biến nhanh gọn, dù bạn đang đói vật vã, đang mệt mỏi rã rời, đang choáng váng vì cơn say trước đó hay bận rộn đến mức không có thời gian nghỉ thì chazuke sẽ giúp bạn xoa dịu cơn đói một cách đơn giản và lấy lại năng lượng hết sức nhanh chóng.

Không chỉ vậy, chazuke còn phù hợp với nét tính cách mottainai của người dân xứ Phù Tang. Nhật Bản là đất nước nghèo tài nguyên, thường xuyên chịu những cơn thịnh nộ của thiên nhiên như động đất, sóng thần… Vì vậy, ngay từ khi còn nhỏ, người Nhật đã được giáo dục nét tính cách tiết kiệm, không lãng phí, luôn biết ơn “mẹ thiên nhiên”. Món ăn tận dụng đồ ăn thừa như chazuke chính là một cách tiết kiệm hiệu quả mà đơn giản của họ. Cơm đã nguội lạnh, họ rót trà nóng vào để tăng hương vị rồi cho thêm thức ăn còn dư trong tủ lạnh. Thế là đã có ngay một bữa ăn hoàn chỉnh, không mất quá nhiều thời gian mà còn giải quyết được vấn đề lãng phí. 

Vậy mới thấy chazuke tuy bình thường như thế nhưng đã nhẹ nhàng chiếm được tình cảm của người dân xứ Phù Tang bằng chính sự mộc mạc, giản đơn của mình. 

Trở thành niềm tự hào của ẩm thực Nhật

Ngày nay, chazuke đã được biến tấu và phong phú hơn rất nhiều. Qua bàn tay tài hoa, sáng tạo của người Nhật, chazuke như khoác lên mình chiếc áo thật sang trọng, tinh tươm và đẹp mắt. Trà để rót vào cơm không còn giới hạn là những loại thông thường như sencha, houjicha, genmaicha nữa. Người ta đã sử dụng những loại trà cao cấp như trà gyokuro, shincha, sencha kouchi… Nguyên liệu cho vào bát cơm cũng phong phú hơn như tempura, thịt lươn unagi, thịt bò cốt lết, lát cá tráp hoặc cá ngừ… 

Người ta cắt tỉa nguyên liệu một cách gọn gàng, sắp xếp ngay ngắn vào bát cơm sao cho hài hòa về mặt thị giác, sau đó rót nước trà cao cấp vào. Khói bốc lên nghi ngút, mang theo hương thơm dịu nhẹ, thanh nhã, càng khiến chazuke thêm phần tinh tế. Tuy vẻ ngoài đã thay đổi nhưng cái phần hồn bên trong vẫn giữ được nét tinh túy của ẩm thực Nhật. Tuy phá vỡ mọi triết lý nhưng chazuke đã làm nên một triết lý rất riêng: trân trọng những thứ bé nhỏ, giản dị xung quanh mình. 

Dù cuộc sống có trở nên tất bật, hối hả đến thế nào thì bát cơm chazuke vẫn luôn ở đó, sẵn sàng làm dịu đi những mỏi mệt đời thường, tiếp thêm năng lượng để tự tin vững bước tiến về phía trước.

kilala.vn